زندگی نامه کوتاه از استاد محمدرضا شجریان استاد آواز ایرانی
محمدرضا شجریان، زادهی ۱ مهر ۱۳۱۹ در مشهد، یکی از پرآوازه‌ترین و متبحرترین خوانندگان و موسیقی‌دانان سبک سنتی ایران است. علاوه بر موسیقی، ایشان با فراگیری خط نزد استادان بزرگی چون ابراهیم بوذری و حسین میرخانی توانستند به درجهی ممتازی در خط نستعلیق دست پیدا کنند و در سال ۱۳۸۹ نمایشگاهی از آثار خطاطی خود در تالار وحدت به نمایش گذاشتند. استاد محمدرضا شجریان مبدع چند ساز جدید در موسیقی سنتی هستند، که از آن‌ها در سال ۱۳۹۰ در نمایشگاه تهران برای علاقه‌مندان به موسیقی رونمایی کردند. سازهایی با عنوان شهرآشوب، صراحی، ساغر، کرشمه، سبو و غیره که البته در همان زمان طی گفتمانی با استادان بزرگی چون جلال ذوالفنون، جمال سماواتی، حسین علیزاده و داریوش طلایی مورد نقد قرار گرفتند.
در اصل، محمدرضا شجریان مسیر حرکت خود به سوی دنیای موسیقی را با تلاوت قرآن آغاز کرد. پدرش مهدی شجریان، از قاریان به نام مشهد بود و پسر در کودکی نزد پدر قرائت قرآن را فرا گرفت. با تمرینات مداوم و به لطف استعداد خاص خود، بالاخره توانست در ۱۲ سالگی به تلاوت قرآن در رادیو مشهد بپردازد. گفته می‌شود که خلق اثر دعای ربنای استاد محمدرضا شجریان، که در دستگاه سه‌گاه خوانده شد، متاثر از همین دوران ویژه بوده است. هنوز نمونه‌ای به قدرت این اثر وجود ندارد و مطمانا برای همیشه در دل و جان هر ایرانی ماندگار خواهد بود.
در کنار تلاوت قرآن، محمدرضا شجریان در سال ۱۳۳۸ به دانش‌سرای مقدماتی مشهد رفت و برای نخستین بار تحت آموزش یک معلم موسیقی قرار گرفت. در سالهای بعد با استاد جلال اخباری آشنا شد و سنتور را نزد ایشان فرا گرفت. به مرور در طی دوره‌های مختلف توانست ردیف‌ها، دستگاه‌ها و گوشه‌های آوازی موسیقی ایرانی را نزد اساتید بزرگی چون اسماعیل مهرتاش، عبدالله دوامی، نورعلی برومند آموزش ببیند و مشق تمرین کند.
در سال ۱۳۴۶ بود که به تهران آمد و از اواخر دهه ۴۰ تا سال ۱۳۵۶ در کنار نوازندگان بزرگی چون محمدرضا لطفی، جلیل شهناز،حسن ناهید، ناصر فرهنگ فر، اجراهای منحصر به فردی در رادیو ایران در قالب کنسرت رادیو به یادگار گذاشت. پس از انقلاب ۱۳۵۷ و در ادامهی آن انقلاب فرهنگی سال ۱۳۵۹، با دستور قطع برنامه‌های موسیقی، همکاری ایشان با رادیو قطع شد. پس از آن ایشان با ارائهی قطعات موسیقی ایرانی در دستگاه‌های مختلف و اجرای کنسرت‌ها در داخل و خارج ایران، همگان را از آثار هنری خود بهره‌مند کردند. خوشبختانه لیست کاملی از آثار استاد در فضای اینترنت و یا در قالب سی‌دی های صوتی و تصویری موجود است و می‌توان به فراخور حال از هرکدام محظوظ شد. آثاری چون آستان جانان، سرو چمان، دلشدگان، جان عشاق، شب، سکوت، کویر، بوی باران، بی تو به سر نمی شود، فریاد، مرغ خوشخوان و غیره.
منابع محتوای آثار استاد محمدرضا شجریان
اکثر آوازها و تصنیف‌های ایشان منتخبی از اشعار شاعران بزرگ ایران چون حافظ، سعدی، مولوی، باباطاهر، عطار، خیام و غیره است و حتی ایشان در کارهای اخیر خود از اشعار شاعران مشهور شعر نو مانند نیما یوشیج، شفیعی کدکنی، هوشنگ ابتهاج، اخوان ثالث و فریدون مشیری نیز بهره گرفتند.
تجلیل و قدردانی از استاد محمدرضا شجریان
از استاد محمد رضا شجریان به دلیل ارائه و اجرای آثار کم‌نظیر و فاخر ایشان، در دوره‌های مختلفی در داخل و خارج از کشور تجلیل شد. از جمله در سال ۱۳۸۷ که موفق به دریافت جایزه پیکاسو و دیپلم افتخار از طرف سازمان یونسکو در پاریس شدند. در سال ۱۳۹۳ بود که نشان شوالیه ملی لیاقت از طرف سفارت فرانسه در تهران به ایشان تقدیم شد. در پنجمین جشنواره بین‌المللی «هنر برای صلح» در شهریور ۱۳۹۶، نشان عالی هنر برای صلح به محمدرضا شجریان و ۳ هنرمند دیگر تعلق گرفت. در سال ۱۳۹۸ در طی مراسمی با عنوان «سومین سال بزرگداشت ادب و هنر پارسی» در دانشگاه استنفورد آمریکا، سومین جایزه بیتا برای قدردانی به ایشان اهدا شد. از همه مهم‌تر جشنواره موسیقی جایزه بنیاد آقاخان بود که در آن جایزه ویژه «خداوندگار موسیقی» به این استاد بزرگ برای تجلیل و قدردانی تقدیم شد.
شاگردان استاد محمدرضا شجریان
اصولا استاد محمدرضا شجریان شاگردان محدودی را می‌پذیرفتند و افراد سرشناسی چون حسام الدین سراج، قاسم رفعتی، ایرج بسطامی، محسن کرامتی، علی جهاندار، حمیدرضا نوربخش، علیرضا قربانی، سینا سرلک و مظفر شفیعی و حتی پسرشان همایون شجریان برای دوره‌ای خدمت ایشان آموزش ردیف‌های آوازی دیده‌اند.
بیماری و وضعیت کنونی استاد محمدرضا شجریان
متاسفانه استاد در یک پیام ویدئویی برای تبریک نوروز سال ۱۳۹۵، با چهره‌ای متفاوت ظاهر شدند که باعث شگفتی همگان شد. در همان زمان خبرگزاری‌ها خبر ابتلا ایشان به سرطان کلیه را اعلام کردند. البته خود استاد نیز در طی همان پیام نوروزی با ذکر جملاتی درگیری ۱۵ ساله خود با بیماری سرطان را به صورت ضمنی ذکر کردند. ایشان برای طی دورهی درمانی خود مدت زیادی آمریکا بودند و پس از تثبیت وضعیتشان در سال گذشته دوباره به ایران بازگشتند. متاسفانه هر از چند گاهی خبر ناپایداری وضعیت بالینی این استاد فرهیخته از طریق بیمارستان جم تهران اعلام می شود و به دنبال آن شایعاتی که به مرگ این مرد بزرگ ختم می‌شود. در هر صورت تا به امروز استاد در کنار ما هستند و با تمام وجود برای سلامتی و آرامش ایشان دعا می‌کنیم. متاسفانه چند سالی است که به دلیل بیماری آثار جدیدی از استاد منتشر نشده است، اما ما به همان آثار فاخر و ماندگار گذشته ایشان بسنده می‌کنیم؛ چراکه هر لحظه حال ویژه‌ای برای جان‌های خسته ما در این روزگار دارند و هیچ وقت نمی‌توان قدرت این آثار بی‌همتا را نادیده گرفت.
منبع : آهنگ جدید
